قانون صدور چک یکی از مهم‌ترین قوانین در حوزه تجارت و امور مالی است که تیم تحریریه موسسه حقوقی حق محور پارسا به ان پرداخته است. این قانون در طول زمان با اصلاحات متعددی مواجه شده است تا بتواند پاسخگوی نیازهای روز جامعه باشد. نقش اقتصادی چک نیز بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است. این تأسیس حقوقی کارکردهای خاصی را بر عهده گرفته‌است که باعث تسهیل و امنیت معاملات مالی می‌شود.
اولین قانون صدور چک در ایران در سال ۱۳۴۴ با ۱۹ ماده تصویب شد. این قانون در سال ۱۳۵۵ با ۲۲ ماده اصلاح و در سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۸۲ نیز دو بار دیگر اصلاح شد. آخرین اصلاح این قانون در سال ۱۳۹۷ انجام شد. نام این قانون نیز در سال ۱۳۹۷ اصلاح شد و به «قانون چک» تغییر یافت. این تغییر نام به دلیل این بود که این قانون تنها به صدور چک محدود نمی‌شود و موارد دیگری مانند ظهرنویسی، حواله کرد، قبولی و … را نیز در بر می‌گیرد. البته در تمامی مراحل از یک وکیل چک تهران کمک بگیرید
تعریف حقوقی چک
چک سندی است که به موجب آن صادرکننده، وجهی را که در حساب جاری خود نزد بانک دارد به شخص دیگری پرداخت می‌کند یا به او حواله می‌دهد.
ریشه لغوی و ادبی چک
واژه «چک» در زبان فارسی به معنای نوشته‌ای است که به وسیله آن از پولی که در بانک دارند مبلغی دریافت داشته یا به کس دیگری حواله دهند. این واژه در کتاب‌های قدیم فارسی به معنی قباله، حجت، منشور، عهدنامه و برات نیز به کار رفته است.
تعریف چک از نظر دکترین حقوقی
چک سندی است که یکی از بانک‌ها برای استرداد وجه یا اعتبار قابل استفاده یا واگذاری آنها به دیگری در اختیار صاحب یا صاحبان حساب واگذارده است.
مقایسه چک موضوع قانون تجارت و چک موضوع قانون صدور چک
قانون صدور چک که در سال ۱۳۹۳ تصویب شد، در تعریف چک سکوت کرده است و تنها در ماده ۱ قانون، چهار گونه چک را تعریف کرده است. این چهار گونه چک عبارتند از:
- چک عادی
- چک حامل
- چک مسافرتی
- چک تضمین‌شده
بر اساس این تعریف، به نظر می‌رسد که تنها این چهار گونه چک مشمول قانون صدور چک هستند و دیگر چک‌ها تابع قانون تجارت خواهند بود.
با این حال، به طور کلی می‌توان گفت که هر چک برگشتی که روی اوراق از پیش چاپ شده تأیید شده از سوی بانک تنظیم شود و در آن، دستور حقوقی برای کارسازی شدن محل آن برای دارنده موجود باشد و بانک محال علیه نیز در ایران باشد، مشمول قانون صدور چک است.
مزیت بررسی این که چک مشمول قانون صدور چک است یا قانون تجارت
بررسی این که چک مشمول قانون صدور چک است یا قانون تجارت، مزایای زیر را دارد:
- در صورتی که چک مشمول قانون صدور چک باشد، دارنده چک می‌تواند از مرور زمان مقرر در قانون تجارت برای حفظ حق رجوع به پشت‌نویسان و ضامن‌ها استفاده کند.
- در صورتی که چک مشمول قانون صدور چک باشد و صدور آن بلامحل باشد، صادرکننده چک می‌تواند تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.
چک کیفری و حقوقی
در صورتی که چک در همان روز صدور، برای نقد شدن راهی بانک شود و برگشت بخورد، چک کیفری است. در این حالت، صادرکننده چک علاوه بر اینکه باید مبلغ چک را به دارنده چک بپردازد، به مجازات حبس نیز محکوم می‌شود.
اما اگر چکی برای تاریخی غیر از روزی که صادر شده است امضا شود، و برگشت بخورد، حقوقی است. در این حالت، صادرکننده چک فقط باید مبلغ چک را به دارنده چک بپردازد و مجازات کیفری ندارد.
چک‌های حقوقی
در برخی موارد، چک‌های برگشتی، جنبه کیفری ندارند و حقوقی محسوب می‌شوند. این چک‌ها عبارتند از:
- چک ضمان: اگر مبنا و علت صدور چک تضمین معامله یا تعهد صادر شده باشد صادرکننده قابل تعقیب کیفری و مجازات نخواهد بود زیرا این چک حقوقی است.
- چک سفید امضا: چکی است بدون قید مبلغ، تاریخ و نام دارنده.
- صدور چک وابسته به شرطی باشد: مثالا خریدار تمام یا قسمتی از مبلغ معامله را به صورت یک فقره چک صادر و در اختیار فروشنده بگذارد و شرط کند که فقط پس از انتقال سند در محضر، طلبکار حق برداشت دارد.
- اگر دارنده چک برای نقد کردن آن مراجعه نکند: دارنده چک باید تا ۶ ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه کند در غیر این صورت چک حقوقی می‌شود.
وصول چک
برای وصول چک، دارنده چک می‌تواند از یکی از راه‌های زیر اقدام کند:
- مراجعه به اجرای ثبت اسناد: چک حکم اسنادِ لازم‌الاجرا را دارد. سند لازم‌الاجرا مستقیماً از طریق اداره ثبت اسناد قابل مطالبه است. در این روش، دارنده چک باید برگه چک و گواهینامه عدم پرداخت آن را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم کند.
- مراجعه به محاکم دادگستری: در این روش، دارنده چک باید دادخواست مطالبه وجه چک برگشتی را علیه صادرکننده یا پشت‌نویس‌ها یا ضامنان چک تنظیم و به دادگاه تسلیم کند.
- مراجعه به شورای حل اختلاف: این روش شامل چک‌هایی با مبلغ پایین می‌شود. مبلغ چک نباید بیش از ۲۰ میلیون ریال باشد.
مجازات صدور چک بی‌محل
در صورتی که صادرکننده چک، وجه چک را در سررسید پرداخت نکند، به مجازات زیر محکوم می‌شود:
- مبلغ چک کمتر از ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال باشد: حبس تا حداکثر شش‌ماه
- مبلغ چک بین ۱۰/۰۰۰/۰۰۰الی۵۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال باشد: حبس از شش‌ماه تا یک سال
- مبلغ چک بیش از۵۰/۰۰۰/۰۰۰ریال باشد: حبس یک تا دوسال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال
دانستنی‌های کاربردی چک پیش از صدور
چک سندی است که به موجب آن، صادرکننده به بانک دستور می‌دهد تا مبلغی را از حساب خود به حساب شخص دیگری واریز کند. چک‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارهای پرداخت در معاملات تجاری هستند. با این حال، صدور چک بدون رعایت قوانین و مقررات می‌تواند عواقب حقوقی جدی برای صادرکننده و دریافت‌کننده داشته باشد.
در این مقاله، به برخی از دانستنی‌های کاربردی چک پیش از صدور اشاره می‌کنیم.
مجوز صدور چک
براساس قانون صدور چک، صادرکنندگان چک باید دارای حساب جاری نزد بانک باشند. همچنین، صادرکنندگان چک باید فاقد سوء سابقه چک برگشتی باشند.
در صورتی که فرد متقاضی قانون صدور چک موردی باشد، باید فاقد سوء سابقه در سیستم بانکی بوده و نتایج گزارش اعتباری حساب او در سامانه صیاد، تایید شده باشد.
موجودی کافی در حساب
صادرکننده چک باید از داشتن وجه و اعتبار کافی، در حساب متصل به دسته چک، مطمئن باشد تا با تبعات حقوقی قانون صدور چک خالی از وجه یا چک بلامحل، مواجه نگردد.
اعتبار صادرکننده
دریافت کننده چک باید از اعتبار و تمکن مالی صادر کننده، اطمینان حاصل نماید تا مجبور به شکایاتی چون مطالبه وجه چک یا شکایت کیفری قانون صدور چک بلامحل نشود.
نحوه تکمیل چک
در صورتی که فرد، هنوز از دسته چک کاغذی قدیمی استفاده می‌کند، هم صادر کننده و هم دریافت کننده، باید از نحوه تکمیل آن، مطلع باشند.
صادر کننده، حتماً نمونه امضا چک ثبت شده در حساب متصل به دسته چک را ذیل چک کاغذی، درج کند و از درج نمونه امضا چک در برگه ابتدایی یا انتهایی دسته چک، بپرهیزد تا خطر جعل نمونه امضا چک، کاهش یابد. در تمامی مراحل از یک وکیل چک تهران کمک بگیرید
چک‌های صیادی
چک‌های بنفش یا چک صیادی، جایگزین چک‌های قدیمی شده‌اند. این چک‌ها دارای ویژگی‌های امنیتی بیشتری هستند و احتمال جعل آنها، کمتر است.
هم صادر کننده و هم دریافت کننده باید از نحوه کار با اپلیکیشن ها یا سامانه های مربوط به ثبت چک‌های صیادی یا شیوه صدور این چک‌ها از طریق عابر بانک، مطلع باشند.
دانستنی‌های مهم قانون چک در هنگام صدور
چک سندی است که به موجب آن، صادرکننده به بانک دستور می‌دهد تا مبلغی را از حساب خود به حساب شخص دیگری واریز کند. چک‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارهای پرداخت در معاملات تجاری هستند. با این حال، قانون صدور چک بدون رعایت قوانین و مقررات می‌تواند عواقب حقوقی جدی برای صادرکننده و دریافت‌کننده داشته باشد.
در این مقاله، به برخی از دانستنی‌های مهم قانون چک برگشتی در هنگام صدور اشاره می‌کنیم.
چک صیادی
چک‌های صیادی، جایگزین چک‌های قدیمی شده‌اند. این چک‌ها دارای ویژگی‌های امنیتی بیشتری هستند و احتمال جعل آنها، کمتر است. در تمامی مراحل از یک وکیل چک تهران کمک بگیرید
نکات مهم صدور چک صیادی
- صادرکننده چک صیادی، حتما علت قانون صدور چک را در قسمت مربوط به “بابت” و نام دارنده را در قسمت مربوط به اسم دریافت کننده، قید نماید.
- دریافت کننده یا همان دارنده، بلافاصله بعد از ثبت چک صیادی توسط صادر کننده، از طریق استعلام پیامکی یا سامانه بانکی، از ثبت صحیح چک صیادی توسط صادر کننده در سامانه صیاد، مطمئن گردد.
- برای انتقال چک صیادی، مسئولیت انتقال دهنده چک صیادی، این است که وارد سامانه یا اپلیکیشن مخصوص چک‌های صیادی گردد، مراحل انتقال و نام فردی که چک به وی، منتقل می گردد و همچنین، بابت و علت انتقال را درج کند و از فردی که چک به او منتقل شده، بخواهد با ورود به اپلیکیشن یا سامانه صیاد یا مراجعه به عابر بانک، انتقال چک را استعلام و تایید نماید.
چک‌های کاغذی قدیمی
در صورتی که چک‌های کاغذی قدیمی صادر می‌گردند، تمامی اطلاعات باید بدون مخدوش شدن، خط خوردگی، و حسب مورد، با عدد و حروف، نوشته شوند. از قانون صدور چک کاغذی قدیمی بدون تاریخ و سفید امضا یا در وجه حامل، پرهیز گردد و صادر کننده، حتما پس از درج تاریخ صدور و تاریخ وصول، ذیل آن را امضا نماید. در تمامی مراحل از یک وکیل چک تهران کمک بگیرید
نکات کلیدی
- در صدور چک صیادی، حتما علت قانون صدور چک و نام دارنده را قید کنید.
- قبل از اقدام به نقد کردن چک صیادی، از ثبت صحیح آن در سامانه صیاد مطمئن شوید.
- برای انتقال چک صیادی، مراحل انتقال را در سامانه صیاد انجام دهید.
- در صدور چک‌های کاغذی قدیمی، از خط خوردگی و مخدوش کردن اطلاعات خودداری کنید.
- از صدور چک کاغذی قدیمی بدون تاریخ، سفید امضا یا در وجه حامل، خودداری کنید.
اقدامات لازم برای جلوگیری از مشکلات حقوقی
قبل از قانون صدور چک، از داشتن وجه کافی در حساب خود مطمئن شوید.- اطلاعات چک را به دقت و بدون خط خوردگی پر کنید.
- چک را به شخص مورد اعتماد خود صادر کنید.
- در صورت برگشت خوردن چک، فوراً اقدام به پیگیری کنید.
احکام و دانستنی‌های چک پس از صدور
چک سندی است که به موجب آن، صادرکننده به بانک دستور می‌دهد تا مبلغی را از حساب خود به حساب شخص دیگری واریز کند. چک‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارهای پرداخت در معاملات تجاری هستند. با این حال، صدور چک بدون رعایت قوانین و مقررات می‌تواند عواقب حقوقی جدی برای صادرکننده و دریافت‌کننده داشته باشد.
در این مقاله، به برخی از احکام و دانستنی‌های مهم چک پس از صدور اشاره می‌کنیم.
تعهدات صادرکننده
پس از قانون صدور چک، صادرکننده چک، متعهد می‌شود تا در سررسید چک، مبلغ مندرج در آن را به دارنده چک پرداخت کند. در صورتی که صادرکننده چک، در سررسید چک، مبلغ مندرج در آن را پرداخت نکند، چک برگشت می‌خورد.
صادرکننده چک، باید از داشتن وجه کافی در حساب خود در سررسید چک، مطمئن باشد. در صورتی که صادرکننده چک، در سررسید چک، مبلغ مندرج در آن را پرداخت نکند، به مجازات قانون صدور چک بلامحل محکوم می‌شود.
تعهدات دریافت‌کننده
دریافت‌کننده چک نیز باید از تعهدات خود نسبت به چک، آگاه باشد. دریافت‌کننده چک، باید ظرف شش ماه از تاریخ سررسید چک، به بانک مراجعه کند و تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت کند. در صورتی که دریافت‌کننده چک، ظرف شش ماه از تاریخ سررسید چک، به بانک مراجعه نکند، حق شکایت کیفری علیه صادرکننده چک را از دست می‌دهد.
دریافت‌کننده چک باید از جعل یا مفقودی چک، مراقبت کند. در صورتی که چک مفقود شود، دریافت‌کننده باید ظرف ۲۴ ساعت از تاریخ مفقودی، مراتب را به بانک اطلاع دهد.
چک موردی
چک موردی، چک‌هایی هستند که صرفا تا سقف ۵ عدد در سال، برای افراد فاقد دسته چک برگشتی، صادر می‌شود. این چک‌ها، پس از تایید اعتبار در سامانه صیاد، صادر می‌شوند.
صادرکننده و دریافت‌کننده چک موردی، باید از وثیقه گذاشتن یا واگذار کردن چک به شخص ثالث، بپرهیزند. چرا که بر اساس قانون، چنین امکانی برای چک‌های موردی، پیش‌بینی نشده است.
نکات کلیدی
- صادرکننده چک، باید از داشتن وجه کافی در حساب خود در سررسید چک، مطمئن باشد.
- دریافت‌کننده چک، باید ظرف شش ماه از تاریخ سررسید چک، به بانک مراجعه کند و تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت کند.
- دریافت‌کننده چک باید از جعل یا مفقودی چک، مراقبت کند.
- صادرکننده و دریافت‌کننده چک موردی، باید از وثیقه گذاشتن یا واگذار کردن چک به شخص ثالث، بپرهیزند.
نحوه شکایت از چک صیادی ثبت شده
چک‌های صیادی، چک‌هایی هستند که بر روی آنها عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» درج شده است. بر اساس این عبارت، چک‌های صیادی صرفاً در صورتی که در سامانه صیاد ثبت شده باشند، قابلیت وصول خواهند داشت. در تمامی مراحل از یک وکیل چک تهران کمک بگیرید
مراحل شکایت از چک صیادی ثبت شده
برای شکایت از چک صیادی ثبت شده، دارنده چک باید اقدامات زیر را انجام دهد:
- دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک محال علیه
دارنده چک باید ظرف ۶ ماه از تاریخ سررسید چک، به بانک محال علیه مراجعه کند و تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت کند. بانک محال علیه، در صورتی که وجه چک در حساب صادرکننده موجود نباشد، گواهی عدم پرداخت صادر خواهد کرد.
- ثبت دادخواست صدور اجراییه
دارنده چک باید ظرف ۶ ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت، دادخواست صدور اجراییه را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صالح ارائه دهد.
- رسیدگی به دادخواست توسط دادگاه
دادگاه صالح، پس از بررسی دادخواست، در صورتی که دلایل و مدارک ارائه شده توسط دارنده چک را کافی بداند، قرار صدور اجراییه صادر خواهد کرد.
- ابلاغ اجراییه به صادرکننده
اجراییه صادر شده توسط دادگاه، به صادرکننده چک ابلاغ می شود. صادرکننده چک، ظرف ۱۰ روز پس از ابلاغ اجراییه، فرصت دارد تا وجه چک را به دارنده چک پرداخت کند. در صورتی که صادرکننده چک، ظرف مهلت مقرر، وجه چک را پرداخت نکند، اقدامات اجرایی علیه وی آغاز خواهد شد.
اقدامات اجرایی علیه صادرکننده چک
در صورتی که صادرکننده چک، ظرف مهلت مقرر، وجه چک را پرداخت نکند، اقدامات اجرایی علیه وی آغاز خواهد شد. این اقدامات عبارتند از:
- توقیف اموال صادرکننده چک
- جلب صادرکننده چک
نتیجه‌گیری
برای شکایت از چک صیادی ثبت شده، دارنده چک باید اقداماتی را که در این مقاله ذکر شد، انجام دهد. در صورتی که دارنده چک، این اقدامات را به درستی انجام دهد، می‌تواند از حقوق خود در برابر صادرکننده چک دفاع کند. سعی کنید در تمامی مراحل از یک وکیل چک تهران کمک بگیرید، دوستان عزیزی که درگیر دعاوی چک هستند برای اخد مشاوره حقوقی یا وکیل از طریق کانال ارتباطی ما اقدام کننند.
