کلاهبرداری اینترنتی از جمله جرایمی است که به موازات پیشرفت فناوری های نوین در سراسر دنیا و از جمله ایران گسترش یافته و به اشکال مختلف اموال اشخاص حقیقی و حقوقی را مورد تهاجم قرار داده است.
کلاهبرداری چیست؟
کلاهبرداری همواره مستلزم اینست که بزهکار با فریب اشخاص حقیقی یا حقوقی مردم را به وجود شرکت ها، کارخانجات یا به طور کلی هر امر واهی و غیر واقعی امیدوار کند یا آنان را از امور موهومی بترساند و یا اقدام به جعل عناوین نماید و در نهایت از این طریق اموال افراد را در قالب اسناد مالی، وجوه نقد یا سایر اموال منقول و غیر منقول برباید. (ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری)
در شکل سنتی آن معمولا کلاهبردار با افراد ارتباط فیزیکی و رو در رو بر قرار نموده و از این طریق با فریب شخص مال او را می برد. در نتیجه معمولا کشف جرم، شناسایی مجرم و دستگیری وی معمولا امکان پذیرتر است.
کلاهبرداری اینترنتی چیست؟
در شیوه های امروزی تر کلاهبرداری – که با پیشرفت تکنولوژی و افزایش جایگاه فن آوری و ابزار های مدرن در نزد مردم ارتباط تنگاتنگی دارد – کلاهبرداری از طریق فریب اشخاص در مورد امور واهی یا جعل عناوین و .. از طریق ایجاد یا تغییر یا دستکاری در داده های موجود در سیستم های رایانه ای صورت می گیرد و این موضوع در نهایت به ربودن اموال شخص منجر می گردد.(ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای)
اغلب برای دسترسی به داده های نخست جهت بردن مال دیگران شیوه هایی به کار گرفته می شوند که به آنها مهندسی اجتماعی می گویند – مهندسی اجتماعی معمولا به اقدامات فریب کارانه کلاهبرداران برای بدست آوردن داده های مختلف از اشخاص گفته می شود- یا جرایم دیگری مانند ربودن داده ها و دسترسی غیر مجاز به داده های دیگری مقدمه کلاهبرداری واقع می گردند. در این قبیل موارد به نظر می رسد امکان بررسی موضوع با توجه به تعدد جرم مطرح باشد.
اگر در گذشته و در شکل سنتی کلاهبرداری امکان فریب ماشین ها و دستگاه ها امری بحث بر انگیز بود؛ امروزه در اینکه کلاهبرداری اینترنتی در بسیاری موارد می تواند از طریق فریب ماشین ها صورت گیرد تردیدی در بین افراد وجود ندارد.
مجازات کلاهبرداری اینترنتی چیست؟
متاسفانه علی رغم اینکه کلاهبرداری رایانه ای – که در میان مردم بیشتر به کلاهبرداری اینترنتی مشهور می باشد – بسیار افزایش داشته است؛ قانون جرایم رایانه ای اقدام به کاهش مجازات این مجرمین نموده است. این قانون حداقل مجازات حبس را مانند گذشته یک سال در نظر گرفته، ولی حداکثر آن را از هفت سال به پنج سال کاهش داده است.
در مورد جزای نقدی نیز در حالی که قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری جزای نقدی را معادل مال حاصل از جرم و در هر حال مجرم را ملزم به پرداخت آن دانسته بود؛ قانون جرایم رایانه ای جزای نقدی بین بیست میلیون ریال تا یک صد میلیون ریال را برای کلاهبرداران اینترنتی در نظر گرفته و قاضی را در حکم بدان مخیر نموده است.
درست است منتقدین حبس مجرمین معتقدند حبس در بسیاری از موارد امکان اصلاح مجرم را همراه ندارد؛ اما کاهش جزای نقدی در حق دولت با توجه به هزینه های گزاف این جرایم برای سیستم قضایی به نظر منطقی نیست.
بدیهی است رد مال در هر دو حالت بر عهده کلاهبردار می باشد.
انواع رایج کلاهبرداری اینترنتی در ایران:
۱- فروش اقلام و ارائه خدمات به ارزانترین قیمت در بازار به طوری که حتما افراد نسبت به خرید آن وسوسه شوند. گاه این کالا می تواند پوشک یا تور مسافرتی و … باشد.
۲- متاسفانه در برخی از موارد دیده شده کلاهبرداری اینترنتی در قالب پوشش امور خیریه مانند موسسات جعلی خیریه یا ارائه شماره حساب برای کمک به مردم در حوادث غیر مترقبه مانند سیل اخیر صورت می گیرد.
۳- در بسیاری از موارد دیده شده با تماس های تلفنی و به بهانه برنده شدن جایزه یا رفع مشکل پرداخت حقوق افراد کشاندن افراد به صورت تلفنی یا با کشاندن آنها پای دستگاه های خود پرداز حساب اشخاص خالی شده است.
۴- ارائه اینترنت رایگان و نامحدود در مکان های عمومی حتی گاه در هتل ها و رستوران ها می تواند به هک شدن سیستم های رایانه ای افراد و سرقت اطلاعات بانکی یا سایر اطلاعات شان منجر گردد.
۵- در سال های اخیر سایت ها و کانال های تلگرامی شرط بندی به خصوص در مناطق محروم که جوانان با فقدان امکانات تفریحی و کار مواجه بوده اند توانسته اند با کسب وجوه مختلف از افراد قربانیان زیادی بگیرند.
۶- استفاده از رسید سازهای تقلبی جهت تایید واریز وجه و خرید از افراد نیز متاسفانه امری رایج است.
۷- اسکیمرها با جعل کارت های بانکی می توانند مستقیما یا غیر مستقیم و با واسطه در برداشت و انتقال وجوه از حساب شما مورد استفاده قرار گیرند.